Her yerde elektrikli araç reklamlarına rastlamaya başladık. Türkiye’de elektrikli araçların öncüsü Tesla sayısı trafikte sürekli artarken, BYD ve Sunwell gibi ilk defa gördüğümüz markalara da rastlıyoruz. Ayrıca tüm dünyada sektörün liderliğini yapan BMW, Mercedes ve Audi gibi Alman markaları klasikleşmiş modellerine elektrikli araçları eklemeye başladılar. Türkiye’de en fazla araç satışı yapan Fransız markalar bile elektrikli araç vagonuna çoktan atladılar. Geçmişten gelen elektrikli araç ilgim ve bu konu hakkındaki yazılarım devam ediyor.

Elektrikli araç ilgim çok eskiden beri var. Bu ilgimden dolayı kurucusu olduğum Hitit Solar olarak 2012 senesinde İTÜ Güneş Arabası Ekibine (İTÜ GAE) sponsorluk vermiştik. Hatta belki hatırlarsınız, o dönemin fırtınalar estiren kadın pilotu Burcu Çetinkaya sağ olsun, beni kırmamış, İTÜ’lü çocuklara destek olmak için organize ettiğimiz bir etkinlikte İTÜ GAE’nin tasarladığı aracı İTÜ’den köprü çıkışına kadar sürmüş, sonrasında o ekipten bir arkadaş aracı devralmış ve hiç yakıt almadan Ankara’ya kadar kullanmıştı. Dönemin Enerji Bakanı İTÜ GAE’yi Ankara’da karşılayıp yeni bir döneme girdiğimizi müjdelemişti. Bu etkinlik o dönemin gazetelerinde çarşaf çarşaf yer almıştı. Açıkçası solar elektrikli araçlar konusunda farkındalık anlamında çok faydalı bir etkinlik olmuştu. İTÜ’lü kardeşlerimiz de emeklerinin bu şekilde görülür olmasında dolayı çok mutlu olmuşlardı.

Ayrıca 2013 senesinde Türkiye’ye ilk gelen 200 adet Renault Fluence elektrikli araçlardan satın alan kişilerden biriydim. Bununla ilgili de zamanında bir video çekmiştik. İşte ta 9-10 sene öncesinin görüntüleri: https://www.youtube.com/watch?v=HIWVGhdb1Zc

Yolda durdurup soruyorlardı

O günlerde elektrik aracımı görenler gözlerine inanamıyor, beni yolda durdurup aracı inceliyorlardı. Benden uzun uzun bilgi alıp sonrasında ‘yok ya, bu şimdi yolda kalır’ diyerek araçla ilgili ön yargılı bir tutum alıyor ve gözden düşürüyorlardı. O günlerde gerçekten akıllı, eğitimli ve ne yaptığını, istediğini bilen birkaç arkadaşımı elektrikli araç konusunda ikna ettiğimi hatırlıyorum. Lakin onlar da elektrikli araç aldıktan sonra bazı sıkıntıları var ancak memnunuz, en azından benzin parasından kurtulduk diye verdikleri karardan memnun olduklarını bana iletmişlerdi.

2012 senesinden beri devam eden elektrikli araç merakımla ilgili de o günden bugüne birkaç yazı da kaleme aldım, bazı blog yazılarımın satır aralarında da bu konuya ayrıca yer vermiştim. Geçmişte elektrikli araçlarla ilgili kaleme aldığım yazıların ve kesitlerin yer aldığı linkleri paylaşayım, vaktiniz olursa okumanızı tavsiye ederim (tarih sırasına göre):

https://www.serhansuzer.com/tr/solar-elektrikli-araclar-ve-ituye-keyifli-bir-hafta-sonu-ziyareti (15.10.2012)

https://www.serhansuzer.com/tr/sikca-sorulan-sorulara-cevaplarim-6 (18.09.2018)

https://www.serhansuzer.com/tr/ulasimin-yakin-gelecegi-solar-elektrikli-araclar (25.12.2018)

Son 4 yılda iyice artan ivme

Şimdi gelelim günümüze. Özellikle 2020’de başlayan ve 2021’in sonlarına doğru etkisi kırılan pandemiden sonra elektrikli araçların satışlarında belirgin bir yükseliş başladı. 2023 senesinde ise bu ivme daha da arttı. Geçen yıl elektrikli araç satışları, bu yıl pazara giren Tesla ve TOGG başta olmak üzere yeni markaların da katılımıyla otomobil pazarının yüzde 6,8'ini oluşturarak ilk defa pazarın önemli bir kesimine ulaştı: https://www.sozcu.com.tr/2023-te-elektrikli-araclarin-payi-yuzde-6-8-e-ulasti-p13205

Bu artan ivmeyi körükleyen unsurlar da oldu. Örneğin Türkiye’nin markası olarak lanse edilen TOGG’un çıkışı belli bir kesimde farkındalık yarattı. Bu da elektrikli araçlarda satışı artırdı. Konuyla ilgili bir yazıyı paylaşıyorum: https://www.milliyet.com.tr/yazarlar/levent-koprulu/elektrikliler-togg-ile-sahlandi-7060787

Türkiye’de durum böyleyken bir de dünyadaki diğer elektrikli araç pazarlarına bakalım. Bloomberg New Energy Finance çalışmasına göre küresel ölçekteki elektrikli araç satışları 2023 yılında önemli oranda büyüme gösterdi.

Dünyadaki satışların dağılımı

Kuruluşun çalışmasına göre 2022 yılında 10,5 milyon adet düzeyinde gerçekleşen küresel satış rakamı 2023 yılında 14 milyon adet seviyesine yükseldi. BloombergNEF verilerine göre 2023 yılında gerçekleşen 14 milyon adetlik toplam satış rakamında en büyük pay açık ara 8,1 milyon adet ile Çin’in oldu.

İkinci sırada 3,3 milyon adet ile Avrupa bölgesi, üçüncü sırada ise 1,6 milyon adet ile Kuzey Amerika bölgesi geldi. Kuzey Amerika bölgesindeki satışların 1,4 milyonu da ABD pazarında gerçekleşti. (Bkz: https://yesilekonomi.com/2023te-14-milyondan-fazla-elektrikli-arac-satildi/).

Elektrikli araç kullanım oranlarına da bakarsak bu konuda liderlik açık ara İskandinav ülkelerinde diyebiliriz. İskandinav ülkeleri her konuda ilerici ve ülke menfaatine işler yaptıkları için bu durum beni şaşırtmıyor. Örneğin Norveç’te elektrikli araç kullanım oranının %91,3 olduğunu söyleyebilirim. Norveç’te toplam 3 milyon araç olduğunu ve ülkedeki KDV sisteminin elektrikli aracı destekler nitelikte olduğunu da belirteyim (bkz: https://elbil.no/ ve https://www.ssb.no/en/transport-og-reiseliv/landtransport). Diğer Avrupa ülkeleri bu müthiş oranın yanına yaklaşamasalar da dünya ortalamasının üzerinde olduklarını söyleyebilirim. Örneğin Almanya’da elektrikli araçların piyasadaki tüm araçlara oranı %24,5.

Tüm dünyadaki satışların arttığını göstermek için size bir de Avustralya örneğini vereyim. Bize göre dünyanın uzak bir köşesinde yer alan Avustralya’da bile geçen sene 87.000 elektrikli araç satılmış. Bu da toplam araç satışının %7’sine tekabül ediyor.

Altyapıdaki belirgin gelişme

Bu arada bu yazıda hibrit araçlara yer vermiyorum çünkü hibrit araçlar bana göre ara çözüm ve ara çözümlerden şahsen hoşlanmıyorum. Yani bence fosil yakıt kullananların direkt elektrikli araca geçmek için planlar yapmaları gerekiyor. Elektrikli şarj istasyonlarının büyük bir patlama göstermesiyle de altyapı iyi bir duruma geldi. Tabii mevcut şarj istasyonları bana göre 10 kat daha artış gösterecek ama şimdiden elektrikli araçlarla Türkiye’nin birçok şehrine gidebilecek konumdasınız. İşte size Türkiye'de elektrikli araç şarj istasyonu sayısının 17 Temmuz 2023 itibarıyla 3.790'a, şarj noktası (soketi) sayısının ise 8001'e yükseldiğine dair haber: https://temizenerji.org/2023/08/02/turkiye-genelinde-elektrikli-arac-sarj-istasyonu-sayisi-3-bin-700u-gecti/?gad_source=1&gclid=EAIaIQobChMI6dP8-Zn9gwMVXktBAh0OVQLWEAAYASAAEgJgj_D_BwE

Haliyle elektrikli araç satışlarında rekabet de arttı. Elektrikli araç satışı konusunda tüm dünyada öne çıkan ve en fazla satış yapan üç marka; elektrikli araçların öncüsü Amerikan Tesla (Tesla geçen senenin son çeyreğinde 495.000 araç üretti: https://emobilityplus.com/2024/01/08/teslas-q4-2023-production-hits-495000-vehicles-with-38-yoy-delivery-surge/), derinden ilerleyen ve özellikle batarya teknolojisiyle fark yaratan satışlarıyla Tesla’nın önüne geçen Çinli BYD ve orijinali Büyük Britanya olup Çinliler tarafından satın alınan ve elektrikli araçlarıyla büyük başarı yakalayan MG. Tabii bu rekabette Audi, Volkswagen, BMW, Mercedes-Benz gibi klasik Alman Otomobilleri ile Renault, Jaguar ve Volvo gibi global markaların da elektrikli araç modelleri çıkarmaları kızıştırıcı bir rol oynadı. Bu arada fikrimce Avrupa mühendisliği ve araçları her zaman iyidir. Bu noktada Avrupalı araçların başarısı batarya konusunda yapacakları atılımla paralel gidecek gibi görünüyor.

Çin bu pazarın da lideri konumunda

Tabii burada Çinlilerin sürekli yeni markalarla rekabeti test etmeleri ve özellikle düşük fiyat ve yüksek performanslı araçlar çıkarmaları elektrikli araç rekabetinde ibrenin Çin’e döneceğinin habercisi. Size bir örnek vereyim. Avustralya’nın şu anda en fiyatı düşük ve performansı beğenilen aracı GWM Ora (Bkz: https://thedriven.io/2024/01/09/new-leader-in-the-race-for-cheapest-electric-vehicle/)

GWM markasını daha önce muhtelemen duymadınız. Şu anda GWM gibi (bu arada ismi de BMW’nın çakması gibi duruyor) Çin’de iddialı modellerle veya fiyatı çok ucuz olan birçok model çıkıyor. Bunların elbette BYD ve MG dışında bazıları başarı olacak, birçoğu da iflas edecek. Ama bir gerçek var ki Çinliler güneş enerjisi ve batarya sektörlerinde olduğu gibi elektrikli araçlar piyasasını da domine edecekler.  Şimdiden başarılı olan Çinli bazı markaları hatırlayalım: Cherry, Jeely, Nio, Xbank vb.

Sonuç olarak benzin, dizel ve diğer fosil yakıtlarla çalışan araçların pabucu tüm dünyada dama atılmaya başlandı. Bunun hem ekonomik hem de ekolojik sebeplerden kaynaklandığı aşikar. Sizler de elektrikli araçlarla ilgiliyseniz bütçeniz ve zevkinize uygun birini seçip satın alabilirsiniz. Türkiye’de fiyat olarak fosil yakıtlardan biraz daha pahalı gibi görünseler de, sağladıkları benzin tasarrufu ve yüksek performans, bu farkı rahatlıkla telafi edebilecek konumda. Bu arada satın alma fiyatı sizin için birinci kriterse o zaman Çinli markalara bakmanızı tavsiye ederim. Çünkü bazı Çinli elektrikli araçların fiyatları fosil yakıtlı araçların da altında. Elektrikli araç satın almak istiyorsanız piyasadaki tüm elektrikli araçların veri tablolarını paylaşayım: https://ev-database.org/cheatsheet/range-electric-car

En iyiler ve geleceğin araçları

Top Gear’a göre piyasadaki en iyi 20 elektrikli araç: https://www.topgear.com/car-news/electric/top-gears-top-20-electric-cars

Bu da gelecekteki bazı elektrikli araçların listesi: https://www.caranddriver.com/news/g29994375/future-electric-cars-trucks/

Servis hizmeti önemli

Ayrıca ileride solar elektrikli araçların çıkacağının altını çizmek isterim. Yani gündüz vakti siz yolda ilerlerken araç kendi kendini şarj ederek sizin için ekstra tasarruf yaratacaktır. Tabii elektrikli aracınızı satın alırken verilecek servis hizmetine de dikkat edin. Bazı yeni çıkan markalar, aracınızla ilgili problem yaşadığınızda ihtiyacınız olan servisi veremeyebilir. Sonra sıkıntı yaşarsınız.

Şarj istasyonlarının artması ile altyapıda eksikliğin giderilmesi, iklim değişikliğiyle savaşta fosil yakıtların enerji kaynağı olarak kullanılmamasının çok önem arz etmesi ve elektrikli araçların ulaşılabilir hale gelmesi elektrikli araç satın almak için diğer önemli sebepler.

Gelecekte hafif araçlarda sadece solar elektrikli araçların, ağır vasıtalarda (tır, gemi, uçak vb.) ise sadece hidrojen (yakıt hücreli) / solar elektrikli araçların kullanılması dileğiyle.