Herkes maraton rekorunu 3 kez geliştiren Eliud Kipchoge’nin rekorunu yakın bir zaman içerisinde resmi yarışlarda 2 saatin altına taşımasını beklerken 8 Ekim’de rekoru Şikago Maratonu’nda genç potansiyelli koşuculardan Kelvin Kiptum Cheruiyot 2:00:35 ile kırarak bir sürprize imza attı. Bakalım resmi müsabakalarda maraton mesafesini kim, ne zaman ve hangi süreyle 2 saatin altında koşacak?

Geçen sene tam bu zamanlarda “İnsan ırkı daha da hızlandı” başlıklı bir yazı kaleme almıştım: https://www.serhansuzer.com/tr/insan-irki-daha-da-hizlandi. Bu yazıda Eliud Kipchoge’nin geçen sene (25 Eylül 2022) Berlin Maratonu’nda 2:01:09 ile kırdığı maraton rekorunu değerlendirmiştim.

Efsane koşuculardan Eliud Kipchoge, Berlin’de kırdığı bu dünya rekoruyla 2018 yılında yine kendisinin kırdığı dünya rekorunu 30 saniye geliştirmiş oldu ve bu da 1967'den bu yana kırılamayan dünya rekorunu iki kez ve 78 saniyeyle geliştirmiş olduğu anlamına geliyor. Geçen sene o tarihteki en hızlı beş maraton zamanından dördünü koşmuştu.

Kipchoge’den ilham alacak ve rekoru daha da geliştirecek genç koşucuların ortaya çıkacağını konuşuyorduk. İşte Kipchoge’den ilham alan o gençlerden biri, yine kendi memleketi Kenya’dan Kelvin Kiptum, Eliud Kipchoge’nin rekorunu 2:01’in altına indirerek 2:00:35’te koştu. Doğrusu bu kadar kısa bir süre içinde bu rekorun başka biri tarafından kırılmasını kimse beklemiyordu. Şimdi ise aynı Kipchoge’nin de ifade ettiği gibi yetenekli gençler ortaya çıkmaya başladı.

Yeni rekortmen Kiptum hakkında

Şimdi yeni rekorun sahibi Kiptum’u tanıyalım (bkz: https://en.wikipedia.org/wiki/Kelvin_Kiptum)

Kelvin Kiptum Cheruiyot, Kenyalı bir uzun mesafe koşucusu ve maraton dünya rekoru sahibidir. Tarihte rekora uygun bir yarışta maratonu iki saat bir dakikanın altında koşan tek kişidir.

Kelvin Kiptum, Kenya'nın Rift Vadisi'ndeki Elgeyo-Marakwet ilçesinin yüksek rakımlı (~2600 m) bölgesi olan Chepkorio'daki Chepsamo köyünde büyüdü. Yakındaki ilçelerle birlikte bölge, birçok ünlü Kenyalı koşucunun doğum yeri ve yabancı koşucuların da Kâbe’si olarak bilinmektedir. Küçük bir çocukken ailesinin sığırlarını güden Kiptum, orman patikaları boyunca çıplak ayakla diğer koşucuları takip etmeye, 2013 yılında ise 13 yaşındayken antrenman yapmaya başladı. Asenath Rotich ile evli ve iki çocukları var.

8 Ekim 2023 Pazar günü 45.’si düzenlenen Şikago Maratonu “platin” olarak sınıflandırılan koşulardan biri ve bu yıl düzenlenen altı Büyük Dünya Maratonu (World Marathon Majors - WMM) etkinliğinin beşincisiydi. Yarış aynı zamanda bu yılki yaş grubu dünya şampiyonalarına da ev sahipliği yaptı.

Kenyalı koşucu Kelvin Kiptum, yarışı 2:00:35'lik derecesiyle kazanarak yeni bir maraton dünya rekoru kırdı ve 2022 Berlin Maratonu'nda vatandaşı Eliud Kipchoge'nin kırdığı önceki dünya rekoru olan 2:01:09'u 34 saniye ile geride bıraktı. Kiptum, daha önce farklı maratonlarda parkur rekoru kırmış bir yarışçıydı.

Rekor “geliyorum” demişti

Kiptum, Aralık 2022 ile Ekim 2023 arasında düzenlenen ve iki üst düzey Büyük Dünya Maratonu dâhil olmak üzere katıldığı üç maratonu kazandı. Elde ettiği süreler, tarihteki en hızlı altı zamandan üçünü içeriyor ve hepsini 2:02 sürenin altında koştuğundan, bu bariyeri üç kez aşan tek kişi oluyordu.

2022 Valencia Maratonu'nda şimdiye kadarki en hızlı maratonunu koşarak tarihte iki saat iki dakika altında koşan üçüncü kişi oldu ve o ana kadarki en hızlı dördüncü zamanı elde etti. Kiptum bunu dört ay sonra 2023 Londra Maratonu'nda (WMM) 2:01:25’lik derece ile dünya rekoruna 16 saniye yaklaştığı tarihin en hızlı ikinci maratonuyla geliştirdi. 23 yaşındaki sporcu, altı ay sonra Ekim 2023'teki bir sonraki yarışı olan Şikago Maratonu'nda (WMM), 2 saat 35 saniyelik derecesi ile 34 saniye farkla dünya rekorunu kırdı. İki saatlik bariyere yaklaşan Kiptum, bu mesafeyi saatte 21 km'den daha yüksek bir ortalama hızla koşan ilk kişi olmaktan yalnızca iki saniye gerideydi.

Kiptum esasında dünya rekoru kırabileceğinin ipucunu Londra Maratonu’nu 2:01:25 ile kazanırken vermişti. Londra’da en iyi ikinci maraton koşusunu gerçekleştirip maraton rekoruna 18 saniye kadar yaklaşınca kendisine bu “maraton rekorunu kırabilecek misin?” diye soruldu, o da bu soruya gayet mütevazi bir şekilde “Ülkeme döneceğim, sonra duruma bakacağım” diyerek yuvarlak cevap verdi. İşte o video:

https://www.youtube.com/watch?v=7wUSOsA1F90

Ve sonuçta gereğini yaptı. Şikago’da 2:00:35 koşarak maraton rekorunu 2 saat bariyerine iyice yaklaştırdı. İşte maraton rekorunu kırarken finiş çizgisini geçtiği anlarda yaşananlar:

https://www.youtube.com/watch?v=sIoHbNL-o20

Kadınlarda Sifan Hassan’dan muhteşem çıkış

Bu arada bir antrparantez de kadın koşuculara açalım. Aynı yarışta kadınlar parkur rekoru da kırıldı. Kiptum gibi yeni yıldızı parlayan Etiyopya kökenli Hollandalı koşucu Sifan Hassan, Şikago Maratonu’nu 2:13:44'lük derecesiyle bitirerek yeni bir parkur rekoru kırdı ve şimdiye kadarki ikinci maratonunda bir kadın tarafından koşulan en hızlı ikinci maraton derecesini elde etti. Hassan, 2:18:33'lük derecesiyle kazandığı 2023 Londra Maratonu ile maraton mesafesinde çıkış yapmıştı. Sifan Hassan’dan da kadınlar maraton rekorunu kırmasını bekliyoruz.

Maraton rekorunun da kırılmasıyla ilgili beklentimi paylaşmak isterim.

Kipchoge’nin resmî olmayan 1:59 derecesi

Daha önce Kipchoge’yle ilgili blog yazımda resmi olmayan bir organizasyonda Kipchoge’nin nasıl 2 saatin altında maraton mesafesini koştuğunu yazmıştım: Resmi olmayan 2 Ekim 2019'da Kipchoge, Viyana'daki ‘Ineos 1:59 Challenge’ özel maratonunu 1:59:40.2'de koşarak ilk kez insanoğlunun maraton mesafesini 2 saatin altında koşabileceğini gösterdi. Viyana'da rekor denemesi için özel olarak hazırlanan Prater Parkı'nda parkur Uluslararası Atletizm Federasyonları Birliği tarafından hazırlanmadığı için rekor resmi olarak tanınmadı (ayrıca tempo ve sıvılar için standart rekabet kurallarına uyulmadığı ve açık bir etkinlik olmadığı söyleniyordu). Ama maraton mesafesini 2 saatin altında koştuğu bu etkinlik baştan sona kameraya çekildi, hepimiz insan ırkının sınırlarını nasıl geliştirebildiğini görmüş olduk, böylece bir maratonun iki saatin altında koşulamayacağına dair genel kanı da yıkılmış oldu (bkz: https://www.bbc.com/turkce/spor-50026561).

Kipchoge mi, Kiptum mu?

Bence yakın bir zaman içinde (hatta tarih de vereyim; 26 Temmuz 2024’te Paris’te başlayacak olimpiyatlara kadar) Büyük Dünya Maratonlarından birinde bu rekor kırılmaya çalışılacak. Paris’te olimpiyat veya dünya rekoru kırılır mı bilemiyorum, ama bence önümüzdeki sene Paris Olimpiyatlarından önce veya belki de sonra insanlık adına 42 kilometre 195 m’lik maraton mesafesi 2 saatin altında koşulacak. Bu Kipchoge mi olur, Kiptum mu olur yoksa yeni bir genç yetenek mi çıkıp bu rekoru kırar göreceğiz. Rekoru kırabilecek kişiler arasında tahminim buna en yakın kişi şu an için Kiptum’dur. Hem çok genç oluşu (sadece 23 yaşında), hem de sahip olduğu bir özellik onu en güçlü aday yapıyor: Kiptum’un taktiği ilk 30 km’yi en iyi koşucularla beraber koşup yarışın son 15km’lik bölümünde hızlanması ve diğer yarışçılara fark atması. Bu şekilde yarışın ileri safhalarında temposunu hızlandıran ve herkese fark atabilen başka bir yarışçı yok. İşte size Kipchoge’nin ve Kiptum’un geçen sene ve bu sene maraton rekorunu kırdığı zaman yaptıkları 5km’lik split’lerin kıyaslaması (Kiptum’un yarışın ilerleyen safhalarında nasıl hızlandığını aşağıdaki split’lerden de görebilirsiniz):

                           Kiptum               Kipchoge

5 km                   14:26                 14:14    14:14

10 km                 14:16                 14:09  

15 km                 14:27                 14:10   

20 km                 14:30                 14:12    

25 km                 14:25                 14:23    

30 km                 14:27                 14:32    

35 km                 13:51                 14:30    

40 km                 14:01                 14:43    

42.195 km         2:00:35              2:01:09

Sonuç ne olursa olsun, insanlığın limitlerini sürekli geliştirdiğini görmek istiyoruz. Yakın bir zaman içinde maraton mesafesinin resmi yarışlarda 2 saatin altına indiğini görmek dileğiyle…

Bonus: Şikago Maratonu’yla ilgili profesyonel bir değerlendirmeyi “Runners World” kanalında bulabilirsiniz: https://www.youtube.com/watch?v=O0bGsHx-QkQ