Temmuz ayının son yazısı için hidrojen konusunu ele almaya hazırlanırken hepimizi dehşete düşüren orman yangınları gündeme bomba gibi düştü. Ben de doğal olarak yazı gündemimi değiştirdim. Bu yazımda farklı bir perspektiften analiz yaparak orman yangınlarını ele alırken, yaratılan polemiklere de değineceğim.

Türkiye, son birkaç gündür gelen sel haberlerinin üzerine bir de dört bir yanda devam eden orman yangınlarıyla mücadele ediyor. Bu mücadele de kolay kolay bitmeyeceğe benziyor. Yaşananlarla ilgili çarpıcı bir haberi paylaşmak isterim:

Yangınların kaynağına ilişkin polemik

Tüm bu yangınlar devam ederken ilk polemik yangınların kaynağıyla ilgili çıktı. Bu yangınlar insanlardan mı kaynaklanıyor yoksa doğal afet mi?

Bana göre her ikisi de. Sadece yüzde koymak gerekiyor. Yüzde kaçı insan kaynaklı, kaçı doğal afet, bunu kestirmek zor. Tahminimi söylüyorum ki bu konuda ciddi bir araştırma yapılsa bence üç aşağı beş yukarı doğru çıkar. Bu öngörümün de okuduğum raporlar, uzun yıllardır takip ettiğim doğal afetler ve insanımızı tanımamdan dolayı doğru çıkacağını tahmin ediyorum.

İşin özü, bu yangınların kaynağının büyük çoğunluğu doğal afet. Tabii burada iklim değişikliğinin kökeninde de insan var diyebilirsiniz. Haklısınız. İklim değişikliğinden kaynaklanan doğal afetler işin şeklini değiştiriyor. Bu konuda 2012 senesinde kaleme aldığım blog yazımı okumanızı tavsiye ederim: H. Serhan Süzer - Enerji ve Çevre; dünya nereye gidiyor? (serhansuzer.com)

İnsan kaynaklı yangınlar neden çıkıyor?

İnsan kaynaklı yangınların çok az bir kısmının suç işlemek ve ülkeye zarar vermek için kasıtlı gerçekleştirildiğini tahmin ediyorum. Bir ülkeyi terörize etmenin birçok farklı yolu var. Bu ağaç veya orman yakmak değildir. İnsan kaynaklı yangınların daha büyük bir kısmı ise kasıtlı olmadan yapılan hatalardan, ihmallerden, ormanlık alanlara bırakılan çöp ve cam atıklardan veya çeşitli kazalardan çıkıyor. Örneğin ormanda mangal yapanların, mangalın yanan (ki sönmüş olduğunu varsayarak) kömür ve benzeri atıklarını ormana bırakmaları gibi. Zaten ormanda mangal yapmak hiçbir zaman iyi bir fikir olmadı.

Benim de sık sık gittiğim Belgrad Ormanı’nda bizzat mangalcılarla koşucular arasında neredeyse kavgaya dönüşecek tartışmalara tanık olmuşluğum var. Bizim millet mangal yapmanın da suyunu çıkardı.

Bugüne dek yangınlarla ilgili basına yansıyan tek somut ifade, Marmaris’teki yangınlardan birine neden oldukları iddiasıyla gözaltına alınan 10 yaşındaki iki çocuğun, "Kitap yakıyorduk, alev çoğaldı. Kola şişesine su doldurup söndürmek istedik. Sönmedi. Biz de kaçtık" sözleri oldu.  Bakınız: https://www.ntv.com.tr/turkiye/marmaristeki-yangin-kitap-yakiyorduk-alev-cogaldi,xqeTKf21QU-Eao1EByVsAQ

İnsan kaynaklı yangınların önemli çoğunluğu rant için çıkarılıyor. Zaten bir yer yandıktan bir süre sonra oraya otel veya konut projesi yapılıyorsa bilin ki, o projeyi yapanların bu yangında parmağı var. Tabii ispatlayın ispatlayabilirseniz.

İklim değişikliği kökenli yangınlar çoğunlukta

Yangınların büyük çoğunluğu ise doğa kaynaklı. Doğal afetlerin sebebine indiğimizde ise düşük bir yüzdeyle karşımıza doğal döngü çıkıyor. Yani bazen doğa kendi kendini yenilemek için belli yerlerde yangın çıkarabiliyor, bir süre sonra o yanan orman daha zengin bir florayla tekrardan yeşeriyor ve güçlü bir alt yapıyla ortaya çıkıyor.

Ancak doğal afetlerin esas kaynağı maalesef iklim değişikliği. İklim değişikliği kaynaklı aşırı sıcak havalar, kuraklık ve ortamın yangını körüklemeye hazır olmasından kaynaklanıyor. Poyrazın olması, toprağın kuruluğu vb. İklim değişikliği sebebiyle Türkiye'nin ve Dünya'nın farklı bölgelerinde ortaya çıkan orman yangınlarıyla ilgili Yeşilist'in bir postunu paylaşmak isterim: https://www.instagram.com/p/CR_dZf4opNH/?utm_medium=share_sheet

Orman yangınları her yerde var. Geçen senenin başında Avustralya başta olmak üzere Dünya’nın her yerinde sürekli iklim değişikliği kaynaklı orman yangınlarına tanık oluyoruz. Avustralya’daki yangınları kaleme almıştım. Hatırlatmak için paylaşıyorum: https://www.serhansuzer.com/tr/avustralyadaki-yangin-dunyayi-goreve-cagiriyor

Farklı ülkelerde iklim değişikliği kaynaklı doğal afetleri gösteren bir sosyal medya postunu da paylaşmak isterim: https://www.instagram.com/p/CSB7t6XNqqg/?utm_medium=share_sheet

Akdeniz’deki yangınlar ve Grönland’da ikiye katlanan ısı

İçinde bulunduğumuz temmuz ve ağustos aylarında en yüksek sıcaklıklara ulaşan Akdeniz ülkelerinde devam eden yangınları da örnek gösterebiliriz. Bu yangınlar sadece Türkiye’de değil, birçok Akdeniz ülkesinde her sene meydana geliyor. Akdeniz’deki yangınlarla ilgili 3 haber paylaşmak isterim:

https://theconversation.com/wildfires-are-raging-in-the-mediterranean-what-can-we-learn-81121

https://www.wwf.es/?51162/The-Mediterranean-burns-2019

https://www.euronews.com/green/2021/07/31/married-couple-among-dead-as-wildfires-rage-in-turkey-and-italy

Bir çift sözüm de iklim değişikliğini hâlâ sorgulayanlara ve bu gerçeği kabul etmeyenlere. Alın size güncel bir örnek:

Danimarkalı bilim insanları, hava sıcaklığındaki olağandışı artış nedeniyle Grönland'daki buzulların ‘kütle’ olarak eridiğini bildirdi. Araştırmaya göre, Grönland'da 28 Temmuz gününden bu yana günde yaklaşık sekiz milyar ton buzul eriyor. Grönland'ın kuzeyinde hava sıcaklığı ortalaması 20 derecenin üzerinde seyrediyor. Bu, yaz dönemlerinde kaydedilen ortalama hava sıcaklığının iki katı. İlgili haberi paylaşmak isterim: Grönland′daki buzullar hızla eriyor | DÜNYA | DW | 01.08.2021

Yangınlarla ilgili yardım isteme polemiği

Bir başka polemik konusu da yangınlarla ilgili yurtdışından yardım istenmesi oldu. Yangınlarla ilgili sosyal medyada #HelpTurkey etiketiyle kampanya başlatıldı ve uluslararası kamuoyuna yardım çağrısında bulunuldu. Bununla ilgili görseli aşağıda bulabilirsiniz.



Yardım çağrısını eleştiren kullanıcılar ise #WeDontNeedHelp ve #StrongTurkey etiketleriyle yeni bir kampanya başlattı. #StrongTurkey etiketine destek veren Cumhurbaşkanlığı İletişim Başkanı Altun, yardım kampanyasının yurtdışından organize edildiğini ileri sürdü: “Yurtdışından ve tek merkezden organize edilen sözde yardım kampanyası ideolojik saiklerle, devletimizi aciz göstermek, devlet-millet birlikteliğimizi zayıflatmak amacıyla başlatılmıştır.”

Ben şahsen böyle bir paylaşımda bulunmadım. Ama tartışmalara baktığımda kiminin bunu hükümet karşıtlığına dönüştürdüğü iddia edildi. Ben bu görüşlere de katılmıyorum. Yardım çağrısında bulunanların önemli bir kısmı halihazırdaki hükümete oy vermeyebilirler ama bunu Türkiye’yi kötülemek için yaptıklarını zannetmiyorum. Bunu ben şahsen çaresizliğin haykırışı olarak algıladım. İşte bu çaresizliğe örnek olarak bir sosyal medya postunu paylaşmak isterim: https://www.instagram.com/reel/CSDHfwADZW5/?utm_medium=share_sheet

Sosyal medya kullanıcıları, Türkiye’ye itfaiye uçakları gönderilmesini istedi. Avrupa Komisyonu, yangınlara müdahale etmesi için İspanya'dan iki adet, Hırvatistan'dan bir adet Canadair tipi uçak gönderileceğini açıkladı. İspanya, yangın söndürme uçaklarının yanı sıra bir adet C-295 nakliye uçağı ve Askeri Acil Durum Birimi'nin bir ekibinin tamamını Türkiye’ye göndereceğini duyurdu. Yunanistan, Türkiye'ye itfaiye uçağı göndermeye hazır olduklarını ancak buna olumlu bir yanıt alamadıklarını açıkladı. Bakan Pakdemirli, “Yunanistan’dan gelen benim bilgim dahilinde bir teklif yok. Olsa elbette kabul ederiz” dedi.

Yani esasında bu kampanya bir anlamda işe yaradı diyebiliriz. İşte yurt dışından gelen 12 ton su kapasiteli Beriev Be-200 yangın söndürme uçağının alevlere olan etkisi: https://www.instagram.com/reel/CR_2wmLljPr/?utm_medium=share_sheet

Kamu da, STK’lar da sınıfta kaldı

Gerek kamu gerekse afetlerle ilgili çalışan STK'lar sınıfta kaldı. Sosyal medyada ortaya çıkan etkileşimle bu yangınlarla başa çıkabilme kapasitesinin çok sınırlı olacağını söyleyebilirim. Bu anlamda bence kamunun yanı sıra, bu işlerde ön plana çıkan STK’lar sınıfta kaldılar.

Aktivist yapıya sahip biri olarak bir şey yapamamaktan dolayı içim içimi yiyor. Çok üzülüyorum. Neden bir şey yapamadığım ve nasıl pasifize olduğum ayrı bir konu ama benim asıl canımı sıkan, yapılması gerekenlerin hiçbiri ne kamu tarafından ne de afetlerle ilgili çalışan STK’lar veya onların oluşturduğu platformlar tarafından yapılabiliyor. Tabii bu sözüm tüm STK'lar için geçerli değil hatta bazıları ortaya çıkan bu afet için elinden geleni kendi kapasitesinin el verdiği şekilde yapmaya çalıştı ama büyük çoğunluk olan afete geç reaksiyon gösterdi ve daha da önemlisi hiç bir hazırlık yapmadan bu afete girdi. 

Benim de kurucularından olduğum Afet Platformu'nda defalarca vurguladığım afet öncesi hazırlıklarla ilgili çalışmalar maalesef mart ayından itibaren çıkarılan olaylar yüzünden durmuş, hiçbir hazırlık yapılmamıştır. Bu konuda gerçekten üzgün olduğumu belirtmek isterim. 

 

Acı veren cevapsız sorular

Yangınlara havadan müdahale hızı ve kontrol altına alma konusundaki ciddi yetersizlikler ise güzel memleketimizin ekolojik, ekonomik ve turistik anlamda en değerli bölgelerinde gerçek bir yıkım yaşanmasını beraberinde getirdi. Bu konuda aklıma takılan birkaç soruyu da sizlerle paylaşmak isterim:

Her yıl yaz aylarında orman yangınlarının en büyük tehdit olarak karşımıza çıktığı bir ülkede, aynı anda birçok yerde başlayabilecek orman yangınları olasılığına karşı, felaket senaryosuna dayalı masa başı tatbikatları yapılmıyor mu? Yapılıyorsa, eş zamanlı müdahale edecek hava aracı eksiği nasıl saptanamadı? Saptandıysa neden önlem alınmadı ve yeterli sayıda küçük uçağa ve diğer hava araçlarına sahip bir filo oluşturulmadı? Böyle bir filonun maliyeti, bugün halen yaşamaya devam ettiğimiz felaketin maliyeti yanında solda sıfır sayılmaz mı? Her hangi nedenle çıkmış olursa olsun, ilk ve en temel öncelik yangının bir an önce söndürülmesi değil midir? Tüm bunların nasıl öngörülemeyip gerekli önlemlerin alınmadığını anlamakta ciddi zorluk çekiyorum. Ne demek istediğimi daha iyi anlamanız için Marmaris Belediye Başkanı'na kulak verin: https://www.instagram.com/tv/CSCnDnBgp92mejmOBVRro1hTo0nnDIYI7SirlI0/?utm_medium=share_sheet

 

Umarım hiç değilse geleceğe yönelik olarak benzer hatalar tekrarlanmaz ve kaybettiğimiz ormanlık alanlar hakkında da etik ve ekolojik açıdan en doğru adımlar atılır.

Ağustos ayında yazılarıma ara veriyorum. Eylül ayından sonra orman yangınlarıyla ilgili yapılması gerekenleri yazıyor olacağım. Umarım bu süreç zarfında yangınlar kontrol altına alınır ve daha fazla ormanımız ve diğer canlılarımız zarar görmez. Can ve mal kaybı asgariye düşürülür, psikolojik rehabilitasyon bir an önce sağlanır. Allah, yangın bölgelerinde yaşayan insanımızın, hayvanımızın ve ormanımızın yanında olsun.

 

Bonus: 

1. Yangın söndürme uçaklarıyla ilgili bir bilgilendirme: https://www.instagram.com/p/CSFWk_KKnhL/?utm_medium=share_sheet

 

2. Cumhuriyetimizin kurucusu Ulu Önder Atatürk'ün ağaç sevgisi üzerine bir paylaşım: https://www.instagram.com/p/CSFBOgdjy9I/?utm_medium=share_sheet

Etiket: eğitim